Republički zavod za statistiku je tokom 2018 godine sproveo Anketu o strukturi poljoprivrednih gazdinstava. Obzirom da su predhodno dostupni podaci bili oni iz Statističkog popisa objavljenog 2012 godine, interesantno je pogledati kakva su kretanja u strukturi poljoprivrednih gazdinstava nastala u poslednjih 6 godina. Za potrebe Ankete su podaci prikupljeni sa 120.000 gazdinstava koji daju uvid ne samo u trenutno stanje već i ukazuju na trendove koje možemo očekivati u budućnosti. Zavod za statistiku je preliminarne rezultate ove Ankete objavio u aprilu 2019. godine.
Šta su poljoprivredna gazdinstva
Pojam poljoprivrednih gazdinstava je definisao Zakon o poljoprivredi i ruralnom razvoju. U Zakonu stoji da “poljoprivredno gazdinstvo jeste proizvodna jedinica na kojoj privredno društvo, zemljoradnička zadruga, ustanova ili drugo pravno lice, preduzetnik ili poljoprivrednik obavlja poljoprivrednu proizvodnju”. Takođe, drugim aktima je propisano da poljoprivredno gazdinstvo mora imati minimum 0,5ha na teritorije Republike Srbije na kom se obavlja poljoprivredna proizvodnja. Postoji mogućnost da poljoprivredno gazdinstvo ima i manje od 0,5ha samo ukoliko se na njemu obavlja prerada tj. stočarska, vinogradarska i povrtarska proizvodnja.
Registar poljoprivrednih gazdinstava
Upis u Registar poljoprivrednih gazdinstava je i dalje na dobrovoljnoj bazi i njega vodi Uprava za agrarna plaćanja. Međutim, treba napomenuti da sam proces upisa vodi Uprava za trezor. O procesu upisa poljoprivrednog gazdinstva kod Uprave za trezor možete pročitati više na njihovom sajtu klikom na OVAJ link.
Bitno je naglasiti da je za bilo koji konkurs za podsticajna sredstva u poljoprivredi, neophodno da gazdinstvo bude upisano u Registar, i da bude u aktivnosm statusu. Često su eliminacioni kriterijumi takvi da se insistira da na dan izlaska konkursa gazdinstvo bude u aktivnosm stanju jer bi se svaka izmena nakon objave konkursa mogla smatrati stvaranjem veštačkih uslova za odgovor na konkurs i gazdinstvo može biti eliminisano iz daljeg procesa selekcije za podsticaje.
Broj poljoprivrednih gazdinstava
Anketa je pokazala da se broj poljoprivrednih gazdinstava u 2018 smanjio za skoro 10% u odnosu na 2012 godinu. Broj poljoprivrednih gazdinstava u Republici Srbiji iznosi 569.310 u 2018. godini.
Najveći broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava nalazi se u Zlatiborskom regionu gde ih ima preko 40.000. Sledeća 3 najznačajnija poljoprivredna regiona sa preko 30.000 poljoprivrednih gazdinstava su Mačvanski, Beogradski i Rasinski region
Najmanje registrovanih poljoprivrednih gazdinstava ima u Borskom i Pirotskom regionu gde ih ima manje od 15.000.
Struktura poljoprivrednih gazdinstava
Ukupna površina pod iskorišćenim zemljištem poljoprivrednih gazdinstava iznosi 3.476.788 ha. Iskorišćenost zemljišta beleži blagi rast u odnosu na 2012 godinu od samo 1,1%. Interesantno je da se najveći rast beleži u regionu Južne i Istočne Srbije.
Prosečna površina poljoprivrednog zemljišta po gazdinstvu iznosi 6,1ha. Najveća prosečna površina je u Vojvodini gde je 12,3ha dok je u ostatku Srbije situacija poprilično izjednačena pa tako u Beogradskom regionu je prosek 4,7 ha, u regionu Šumadije i Zapadne Srbije 4,2 ha a u regionu Južne i Istočne Srbije 4,3 ha.
Najveća promena koja se dogodila u posmatranih 6 godina je drastičan pad od 27% u broju poljoprivrednih gazdinstava koje koriste do 2ha poljoprivrednog zemljišta. Danas je ovih gazdinstava 217.682.
Takođe, sve je više žena nosilaca gazdinsta i one danas učestvuju sa 19% u ukupnom broju nosilaca gazdinstva. Sa druge strane, prosečna starost nosioca gazdinstva se povećala za 2 godine i sada iznosi 61 godinu. Tek nešto malo više od 7% nosilaca gazdinstva ima ispod 40 godina i najviše mladih ima u Regionu Šumadije i Zapadne Srbije.
Poljoprivredna gazdinstva imaju zastarelu mehanizaciju te su 83% traktora starija od 20 godina. Ono što jeste pozitivno da 80% gazdinstava ima traktor.
Kuda ide Srpska poljoprivreda
Može se zaključiti da su u Srbiji počeli procesi ukrupnjavanja poljoprivrednog zemljišta. Polako se vidi trend koji je bio prisutan i u drugim zemljama Centralne Evrope da oni koji ostaju na rade na zemlji polako traže svoju stratešku poziciju i fokusiraju se na manji broj proizvoda. Godine koje slede će biti godine ulaganja u poboljšanje tehnologija i promeni načina rada kako bi se moglo odgovoriti na standarde i potrebe domaćeg, evropskog i drugih tržišta.
